Język farerski – historia języka, który nie miał prawa przetrwać

Choć przez ponad 300 lat nie można było go używać oficjalnie, to dzięki uporowi i pomysłowości mieszkańców Wysp Owczych – język farerski udało się ocalić.

Farerski jest językiem urzędowym na Wyspach Owczych. Należy do grupy skandynawskiej języków germańskich. Dzisiejsza jego forma najbliższa jest norweskiemu i islandzkiemu – w języku farerskim pojawiają się zbliżone słowa i konstrukcje gramatyczne. Drugim językiem urzędowym jest duński, nauczany od wczesnych klas szkoły podstawowej, podobnie jak angielski.

Początki osadnictwa i duńska dominacja
Najwcześniejszymi znanymi historykom mieszkańcami Faroe byli irlandzcy mnisi, więc zapewne pierwszym językiem, jakim posługiwano się na terytorium wysp przed wiekami, był staroirlandzki. W erze Wikingów pojawił się staronorweski. Język farerski wyodrębnił się z niego i ukształtował pomiędzy IX a XV wiekiem. Od XVI wieku Duńczycy zakazali używania języka farerskiego w oficjalnych sytuacjach i w dokumentach. Przez kilka stuleci język farerski pozostawał więc jedynie językiem codziennych rozmów i przetrwał głównie dzięki tradycji przekazów ustnych. Literatura farerska była opowiadana, śpiewana, a nawet… tańczona. Przetrwała w formie ballad, podań i gawęd, które lokalni bajarze snuli w długie zimowe wieczory. Tematem były na przykład bohaterskie czyny Karola Wielkiego i Sigurda (czy jak kto woli Zygfryda z “Pieśni Nibelungów”). Gatunkowo dzieliły się na sagnir – sagi historyczne, ævintyr – opowieści, oraz kvæði– ballady. Mogły przetrwać bez zapisu nawet przez kilka pokoleń.

Czy wiesz, że języka farerskiego możesz nauczyć się za darmo na specjalnych kursach online dla obcokrajowców? Kliknij tutaj, by rozpocząć bezpłatną naukę.

Współczesny język farerski
Ojcem nowożytnego języka farerskiego nazywa się luterańskiego pastora i badacza folkloru Wysp Owczych, Venceslausa Ulricusa Hammersheimba, urodzonego na początku XIX wieku w Sandavágur na wyspie Vágar. W 1846 roku zaczął pracę nad spójnym systemem zapisu i ortografii dla języka farerskiego. Hammersheimb wzorował się podczas swojej pracy na języku islandzkim, i konsultował ze znawcami kultury islandzkiej, m.in. Jónem Sigurðssonem, architektem islandzkiej niepodległości. Jego reguły spotykały się niekiedy z krytyką, ponieważ były zbyt skomplikowane, jednak ostatecznie trafiły do słownika. W latach 1886–91 Hammershaimb opublikował Færøsk Anthologi, która stała się podstawą kanonu nowożytnego języka. Kiedy ustalone zostały reguły, zaczęła powstawać literatura narodowa. Pojawiła się także prasa w języku farerskim. Od 1890 roku na Wyspach Owczych ukazywała się pierwsza gazeta –Føringatíðindi, odznaczająca się szczególnym puryzmem. Jej wydawcy byli gorącymi orędownikami wprowadzenia farerskiego do szkół i kościołów, co udało się w 1906 roku. Kolejno w 1938 i 1939 roku stał się on podstawowym językiem nauczania i głoszenia kazań. Język farerski został uznany głównym językiem Wysp Owczych i stał się oficjalnym językiem urzędowym w 1948 roku, na mocy Aktu Autonomii Wysp Owczych. Problemy współczesnego języka farerskiego rozstrzyga Rada Językowa Języka Farerskiego (Føroyska málnevndin). Uniwersytet Farerski w Tórshavn (Fróðskaparsetur Føroya) jest jedyną uczelnią wyższą z wykładowym językiem farerskim.