Kultura Wyspy Owcze

Język farerski – historia języka, który nie miał prawa przetrwać

Język Farerski to jej drugi język – Sabina Poulsen Wyspy Owcze
Napisane przez Magdalena Pinkwart

Choć przez ponad 300 lat nie można było go używać oficjalnie, to dzięki uporowi i pomysłowości mieszkańców Wysp Owczych – język farerski udało się ocalić.

Farerski jest językiem urzędowym na Wyspach Owczych. Należy do grupy skandynawskiej języków germańskich. Dzisiejsza jego forma najbliższa jest norweskiemu i islandzkiemu – w języku farerskim pojawiają się zbliżone słowa i konstrukcje gramatyczne. Drugim językiem urzędowym jest duński, nauczany od wczesnych klas szkoły podstawowej, podobnie jak angielski.

Początki osadnictwa i duńska dominacja
Najwcześniejszymi znanymi historykom mieszkańcami Faroe byli irlandzcy mnisi, więc zapewne pierwszym językiem, jakim posługiwano się na terytorium wysp przed wiekami, był staroirlandzki. W erze Wikingów pojawił się staronorweski. Język farerski wyodrębnił się z niego i ukształtował pomiędzy IX a XV wiekiem. Od XVI wieku Duńczycy zakazali używania języka farerskiego w oficjalnych sytuacjach i w dokumentach. Przez kilka stuleci język farerski pozostawał więc jedynie językiem codziennych rozmów i przetrwał głównie dzięki tradycji przekazów ustnych. Literatura farerska była opowiadana, śpiewana, a nawet… tańczona. Przetrwała w formie ballad, podań i gawęd, które lokalni bajarze snuli w długie zimowe wieczory. Tematem były na przykład bohaterskie czyny Karola Wielkiego i Sigurda (czy jak kto woli Zygfryda z “Pieśni Nibelungów”). Gatunkowo dzieliły się na sagnir – sagi historyczne, ævintyr – opowieści, oraz kvæði– ballady. Mogły przetrwać bez zapisu nawet przez kilka pokoleń. 


Współczesny język farerski
Ojcem nowożytnego języka farerskiego nazywa się luterańskiego pastora i badacza folkloru Wysp Owczych, Venceslausa Ulricusa Hammersheimba, urodzonego na początku XIX wieku w Sandavágur na wyspie Vágar. W 1846 roku zaczął pracę nad spójnym systemem zapisu i ortografii dla języka farerskiego. Hammersheimb wzorował się podczas swojej pracy na języku islandzkim, i konsultował ze znawcami kultury islandzkiej, m.in. Jónem Sigurðssonem, architektem islandzkiej niepodległości. Jego reguły spotykały się niekiedy z krytyką, ponieważ były zbyt skomplikowane, jednak ostatecznie trafiły do słownika. W latach 1886–91 Hammershaimb opublikował Færøsk Anthologi, która stała się podstawą kanonu nowożytnego języka. Kiedy ustalone zostały reguły, zaczęła powstawać literatura narodowa. Pojawiła się także prasa w języku farerskim. Od 1890 roku na Wyspach Owczych ukazywała się pierwsza gazeta –Føringatíðindi, odznaczająca się szczególnym puryzmem. Jej wydawcy byli gorącymi orędownikami wprowadzenia farerskiego do szkół i kościołów, co udało się w 1906 roku. Kolejno w 1938 i 1939 roku stał się on podstawowym językiem nauczania i głoszenia kazań. Język farerski został uznany głównym językiem Wysp Owczych i stał się oficjalnym językiem urzędowym w 1948 roku, na mocy Aktu Autonomii Wysp Owczych. Problemy współczesnego języka farerskiego rozstrzyga Rada Językowa Języka Farerskiego (Føroyska málnevndin). Uniwersytet Farerski w Tórshavn (Fróðskaparsetur Føroya) jest jedyną uczelnią wyższą z wykładowym językiem farerskim.

Wyspy Owcze z pierwszej ręki praktyczny przewodnik turystyczny

O autorze

Magdalena Pinkwart

Dziennikarka, przewodniczka, miłośniczka krajów Północy. Redaktor naczelna magazynu podróżniczego Read&Fly Magazine i prezes Stowarzyszenia Dziennikarzy Turystycznych. Interesuje się kulturą i językiem farerskim, trzyma się za to z daleka od kuchni farerskiej.

Leave a Comment